Algemeen

De Begroting 2026 is de laatste begroting van de Bestuursperiode 2022-2026. We zijn trots dat we voor een groot deel onze ambities uit het Bestuursprogramma 2022-2026 hebben gerealiseerd.

We hebben een evenwichtige begroting voor 2026 met een sluitend meerjarenperspectief.
Opgemerkt wordt dat we, net als andere gemeenten, voor een groot deel afhankelijk zijn van de inkomsten van het Rijk. De verkiezingen voor de Tweede Kamer en daarna een nieuw kabinet geven onzekerheid over de plannen van het Rijk en de daaraan gekoppelde inkomsten voor gemeenten.  De kans is zeer reëel dat het Rijk de komende jaren moet bezuinigen, de vraag is welk deel daarvan invloed heeft bij gemeenten.

We investeren in onze voorzieningen
In deze Begroting 2026 stellen we voor de volgende investeringen in voorzieningen in onze gemeente:

Bruggen
We willen € 1 miljoen investeren voor het groot onderhoud van bruggen. In deze begroting stellen we voor om in 2026 hiervan € 196.000 beschikbaar te stellen.

Uitbreiding Esdal College Borger
Het nieuwe Esdal College Borger is per 1 januari 2024 in gebruik genomen. De bouw was gebaseerd op het huisvesten van 154 leerlingen. Op dit moment zijn er 208 leerlingen en is tussentijdse instroom niet meer mogelijk. In deze Begroting 2026 stellen we voor om € 1,4 miljoen te investeren in een uitbreiding van het Esdal College.

MFA 2 ^e Exloërmond
De MFA in 2 ^e Exloërmond is al meerdere decennia een onderwerp van gesprek tussen lokale politiek en de samenleving van dit dorp. Momenteel staan we aan de vooravond van de bouw van 2 nieuwe basisscholen met kinderopvang in 2 ^e Exloërmond. In de Begroting 2025 heeft uw raad hiervoor ruim € 5 miljoen beschikbaar gesteld. Uit een verkenning blijkt dat het kansrijk is dat de scholen samen met andere maatschappelijke voorzieningen samengebracht kunnen worden in een MFA. Uit een onderzoek onder de inwoners blijkt dat  veel draagvlak in 2e Exloërmond hiervoor is. De verkenning geeft aan het kansrijk is om een structurele oplossing te bieden voor voetbalkleedruimte en -kantine, het dorpshuis en ook de sporthal. De sporthal is niet meer duurzaam en ook niet rendabel. In deze Begroting wordt voorgesteld om € 5 miljoen extra beschikbaar te stellen voor een totaaloplossing.

Valthermond, scholen en MFA
In de Begroting 2024 is voor de OBS De Aanloop in  € 1,6 miljoen gereserveerd. Uit een verkenning komt naar voren dat centralisatie van de scholen OBS De Aanloop en CKC Rehoboth in Valthermond gewenst is. Uit de verkenning blijkt ook dat een structurele oplossing van MFA Brughuus gewenst is. In deze Begroting stellen we voor om indicatief € 2,5 miljoen extra beschikbaar te stellen voor een totaaloplossing voor Valthermond.  

GVVP
Voorgesteld wordt om in de begroting voor het Gemeentelijke Verkeer en Vervoersplan € 0,6 miljoen beschikbaar te stellen.

Jongerenhub
Bij de behandeling van de Kadernota 2026 heeft de raad een motie Jongerenhub aangenomen. En verzoekt het college te onderzoeken hoe in onze gemeente Jongerenhubs gerealiseerd kunnen worden in samenhang met lopende ontwikkelingen bij het voortgezet onderwijs (Esdal college) en ontmoetingsruimten zoals in diverse dorpen.
In deze motie vraagt de raad het college om bij de Begroting 2026 een globale kostenraming voorleggen. In deze Begroting stellen we voor om indicatief € 150.000 beschikbaar hiervoor te stellen. Dit betreft een eerste indicatieve reservering.  

Nieuwe voorstellen ten opzichte van de Kadernota
We werken in deze begroting de voorstellen zoals die zijn opgenomen in de Kadernota 2026 uit. Daarnaast is een aantal nieuwe voorstellen toegevoegd.
Het gaat om:
- Evaluatie verzelfstandiging zwembaden;  
- Gebiedsontwikkeling Nieuw Buinen / Nedersaksenlijn;
- Bijdrage Programma ontwikkelperspectief Zuid- en Oost Drenthe;
- Doorfietsroute Emmen - Borger;
- Regiodeal Vrijetijdseconomie en Verhalen;
- Voortzetting Samenwerkingsovereenkomst Dutch Techzone.

In de bijlage DPL zijn deze voorstellen toegelicht.

Hierna leest u een samenvatting op hoofdlijnen van het beleid en de financiën van de Begroting 2026. We gaan in op de urgente maatschappelijke opgaven, de lokale lastendruk, de bestedingsvoorstellen van van het meerjarig investeringsplan (MJIP), invulling van de stelpost indexatie, ruimte voor nieuw beleid en de hoogte van het begrotingssaldo (knop 1) en het budget beleidsintensivering (knop 2).

Urgente maatschappelijke opgaven
In het bestuursprogramma staan vijf urgente maatschappelijke opgaven (UMO's) centraal gesteld:
- Duurzaamheid;
- Wonen;
- Armoede en bestaanszekerheid;
- Zorg en voorzieningen dichterbij;
- Preventie en inclusie.

Deze UMO's zijn in deze begroting nog steeds actueel en op hoofdlijnen uitgewerkt in een apart hoofdstuk en in de verschillende thema's.

Lokale lastendruk
De stijging van de lastendruk voor 2026 (ten opzichte van 2025) komt uit op 3,81%. Dit betekent voor een gemiddeld huishouden een stijging van afgerond € 40 per jaar. In de paragraaf Lokale Heffingen lichten we dit verder toe.

Autonome bestedingsvoorstellen  
Op basis van de Kadernota 2026 heeft u ingestemd met de autonome bestedingsvoorstellen 2026. Deze voorstellen beschouwen we als onvermijdelijk en zijn feitelijk bijstellingen van budgetten.

Er zijn na de vaststelling van de Kadernota geen nieuwe voorstellen voor aanvullende autonome bestedingsvoorstellen.

Bestuurlijke bestedingsvoorstellen
In de Kadernota 2026 hebben we uw raad gevraagd om reactie te geven op de voorzet van het college. In het selecteren van de voorstellen met hoge prioriteit hebben we rekening gehouden met de inbreng van uw raad. Wij stellen voor, conform de Kadernota 2026, de volgende voorstellen te prioriteren:

Na de vaststelling van de Kadernota wordt nog een aantal aanvullende bestedingsvoorstellen voor beleidsintensivering (DPL) voorgesteld, deze zijn in de onderstaande tabel opgenomen:

Voor een verdere toelichting op de bestedingsvoorstellen verwijzen we naar de bijlage Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL).

Bestedingsvoorstellen MJIP
Hieronder een overzicht van de voorstellen vanuit het budget voor het meerjarig investeringsplan zoals opgenomen in de Kadernota. Deze zijn toegelicht in de bijlage Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL).

Conform de Kadernota 2026 stellen we het volgende voor:

Na de vaststelling van de Kadernota 2026 zijn er nog aanvullende investeringen in deze Begroting opgenomen. Dit betreft het creëren van financiële ruimte voor de kapitaallasten van de bouw van een Jongerenhub en de begrotingswijziging van de aankoop van MFA Het Hunzehuys.

In bijlage DPL zijn alle investeringsvoorstellen toegelicht.

Invulling stelpost indexatie
Vanwege de huidige hoge inflatie moeten we verschillende budgetten indexeren. In de Kadernota 2026 hebben we u daartoe voorstellen gedaan.

Na de vaststelling van de Kadernota stellen wij u voor een aantal aanvullende indexaties toe te passen. Deze aanvullende indexaties zijn in de onderstaande tabel weergegeven. De voorstellen zijn toegelicht in het thema " Onze portemonnee".

Ruimte voor nieuw beleid
We willen voor de nieuwe bestuurders in de volgende bestuursperiode een zogenaamde 'warme overdracht'. Aan het begin van de huidige bestuursperiode hebben wij van het vorige bestuur financiële middelen ontvangen voor nieuw beleid. We hanteren als uitgangspunt dat de structurele en incidentele ruimte voor nieuw beleid in de Begroting 2026 vergelijkbaar is met die van de Begroting 2022.

Om dit te realiseren, hebben we bij de kadernota voorstellen voorgelegd voor financiële (investerings)ruimte ter hoogte van indicatief € 1 miljoen structureel en € 3 miljoen incidenteel. Voor het kunnen maken van een keuze hebben we voorstellen ter hoogte van € 1,5 miljoen structureel en € 4 miljoen incidenteel voorgelegd waaruit uw raad 1 miljoen en 3 miljoen heeft geprioriteerd.

In een afzonderlijke bijlage staat een toelichting op de hierboven genoemde onderwerpen.

TOTAALtabel
Hieronder staat het overzicht van alle budgetten die van belang zijn voor het bepalen van het saldo van de begroting 2026-2029. De tabel geeft het verloop weer van de saldo vanaf het vaststellen van de Kadernota tot en met de begroting 2026.  Een gedetailleerd overzicht is opgenomen in het Thema Onze Portemonnee onderdeel De Knoppen.

Stand VAR
De stand van de VAR bedraagt na verwerking van voorstaande voorstellen € 5,8 miljoen. Dit is hoger dan het minimum van het door uw raad vastgestelde kader (€1,0 miljoen). We willen als college aan het eind van deze bestuursperiode in het kader van een warme overdracht aan de nieuwe bestuurders een VAR aanbieden van € 4,1 miljoen. Dit is namelijk de stand per 31 december 2022 (inclusief bestemming resultaat 2021) en de start van deze bestuursperiode.

De stand van de VAR (inclusief mutaties van deze begroting) is:

* De intentie om de Covid reserve op te heffen is reeds in 2024 uitgesproken. De formele besluitvorming en verwerking vindt in deze begroting plaats.