Onze strategie en de ontwikkelingen op gebied van informatisering en automatisering hebben we vastgelegd in onze Informatisering Meerjarig Ontwikkelplan (IMOP). We hebben de automatisering uitbesteed bij de gemeente Emmen en bij informatisering kiezen we waar mogelijk voor standaardisatie en samenwerking met andere gemeenten.
Landelijke ontwikkelingen - VNG agenda digitale samenleving 2028
Onze leidraad voor de inzet op het gebied van informatisering en digitalisering is gebaseerd op de “Digitale Agenda Gemeenten 2028” die door de VNG is opgesteld. In essentie gaat het hierin om het versterken van de regie op de digitale transformatie van de samenleving door het collectief van gemeenten.
De agenda is opgebouwd uit drie doelstellingen:
- Normeren en democratiseren – o.a. bescherming van digitale grondrechten van inwoners en ethische kaders van technologiegebruik.
- Mogelijk maken – o.a. collectieve transformatie van de informatiehuishouding (zoals Common Ground) en versterken van digitale veiligheid en privacy.
- Kansen benutten – het verantwoord inzetten van technologie voor maatschappelijke opgaven (zoals innovatie met generatieve AI en datagedreven werken)
De agenda benadrukt dat de digitalisering niet alleen heel veel kansen biedt, maar ook risico’s zoals cybercrime, desinformatie, polarisatie en democratische ondermijning. Meer en meer ontstaat het besef dat standaardisatie en grootschalige samenwerking op gebied van digitalisering noodzakelijk is in een tijd van schaarste van mensen en middelen.
Wij spelen in op deze ontwikkelingen. We gaan voor een kwalitatief goede digitale dienstverlening. De informatievoorziening moet hierbij voldoen aan actuele eisen op het gebied van informatieveiligheid en privacy en we willen samenwerken en innoveren. Maar ook onze medewerkers moeten in staat zijn in deze ontwikkelingen mee te gaan. Om onze doelstellingen te behalen is een gerichte aanpak nodig. Dit doen we o.a. door steeds meer samen te werken in BOCE- en Dimpactverband.
Visie “Common Ground”
Informatie en uitwisseling van gegevens zijn essentiële onderdelen van de overheid. De manier waarop de (lokale) overheid dit tot op heden in haar ICT systemen heeft gebouwd is te complex geworden en niet langer houdbaar. De gegevensuitwisseling verloopt traag en is bovendien nog eens kostbaar en fout- en privacygevoelig. De toeslagenaffaire heeft laten zien waar het o.a. goed fout kan gaan bij de huidige ICT systemen van de overheid.
Vandaar dat er landelijk een nieuwe informatiekundige visie is gemaakt waaraan gemeenten zich collectief hebben verbonden; “Common Ground”.
Met “Common Ground” gaan we af van ingewikkelde koppelingen tussen grote ICT systemen en het veelvuldig kopiëren van gegevens.
In plaats daarvan komt er een landelijk basislandschap, waar met behulp van kleine stukjes generieke software (API’s) alle openbare gegevensbronnen bevraagd kunnen gaan worden die nodig zijn voor de processen. Dit moet de overheid in staat stellen om de dienstverlening en bedrijfsvoering aanzienlijk te verbeteren en op een moderne en flexibele manier in te spelen op maatschappelijke opgaven.
Bij deze ontwikkeling (die een flink aantal jaren zal duren) zullen nieuwe en oude toepassingen naast elkaar komen te staan, wat de complexiteit groter zal maken tijdelijke en een grotere aanslag op de beheercapaciteit zal hebben.
De ontwikkelingen bij Dimpact maken dat wij al vrij snel met Common Ground geconfronteerd worden. Ook andere ICT-leveranciers stappen steeds vaker over op de nieuwe wijze van gegevensuitwisseling.
Digitale dienstverlening en DIMPACT
Binnen de vereniging Dimpact wordt gewerkt aan de vernieuwing van het centrale dienstverleningsportaal /zaaksysteem op basis van de principes van Common Ground. We trekken hier als BOCE gemeenten zoveel mogelijk samen in op.
Gebleken is dat we als Borger-Odoorn nog behoorlijk moeten bijtrekken om een goede rol binnen de vereniging te pakken, maar ook om ons voor te bereiden op de veranderingen. Hiervoor is in 2025 een bescheiden incidenteel bedrag door de raad beschikbaar gesteld.
Uiterlijk medio 2027 zullen we de nieuwe toepassing in gebruik moeten hebben genomen. Het uiteindelijke doel van de vernieuwing is het optimaliseren van de digitale dienstverlening en het vereenvoudigen van de werkprocessen.
Nog in 2025 zullen we een “mijn omgeving” in de lucht brengen. In de jaren 2026 en volgende willen we steeds meer klantprocessen via dit digitale kanaal beschikbaar stellen.
Digitale transformatie
Naast de informatiekundige visie "Common Ground" zien we dat robotisering, taalmodellen (zoals ChatGPT en CoPilot) en Artificial Intelligence (AI) een enorme vlucht nemen in de (informatie)samenleving.
Dit biedt enorme toekomstige mogelijkheden en kansen binnen onze bedrijfsvoering. Maar het heeft ook ethische kanten waar we oog voor moeten houden.
Europese en landelijke wetgeving zijn nagenoeg afgerond om deze nieuwe technologieën te reguleren.
De impact op de organisatie zal groot zijn, maar is op dit moment nog moeilijk in te schatten. We gaan ons hier de komende tijd op richten en de organisatie hierop voorbereiden. We krijgen te maken met andere ICT-oplossingen, processen die nieuw en anders worden; een beheerorganisatie die erop ingericht moet worden en wellicht nog andere/nieuwe samenwerkingsvormen. En onze medewerkers moeten tenslotte in staat worden gesteld om hierin mee te gaan en mee te kunnen.
Datagedreven werken
De kern van datagedreven werken is dat je snellere én betere op data-gebaseerde beslissingen kunt nemen. Een datagedreven organisatie maakt goed gebruik van beschikbare data om beleidskeuzes te onderbouwen, om de effecten te volgen en om dat doelmatig te doen.
Binnen het Sociaal Domein hebben we de eerste ervaringen opgedaan met datagedreven werken; het gebruik van data bij het ondersteunen van onze beslissingen, het maken van beleid en de uitvoering van onze processen. De raad wordt hierin periodiek meegenomen via de klankbordgroep Sociaal Domein.
In 2025 zijn we met behulp van externe ondersteuning aan het leren hoe we datagedreven werken breder kunnen toepassen in onze processen. Op deze wijze proberen we een vorm te vinden zodat we datagedreven werken breder kunnen inzetten en verbinden aan onze maatschappelijke opgaven. En wat daarvoor nodig is aan o.a kennis, middelen, organisatie en techniek.
Een belangrijk aspect binnen het datagedreven is privacy (AVG). We zullen het datagedreven werken dan ook alleen toepassen binnen de daarvoor geldende kaders en gaan hier verantwoord mee om.
Wet- en regelgeving
Toe en met 2026 komen er 13 Europese digitale wetten op de gemeenten af die binnen 3 jaar geïmplementeerd moeten zijn. Allemaal wetten over uiteenlopende onderwerpen zoals kunstmatige intelligentie, databeheer, cybersecurity en digitale identiteit. Wetten die alleen in samenhang kunnen worden opgepakt.
Daarnaast zijn er tal van landelijke wetten en richtlijnen die allemaal impact hebben op de informatievoorziening van gemeenten. Enkele bekende wetten zijn de Omgevingswet en de Wet Open Overheid (WOO). Maar zo zijn er ook nog de nieuwe Wet Elektronische Publicaties (WEP), de Archiefwet (AW), de Wet Digitale Overheid (WDO) en de Wet Modernisering Electronisch Bestuurlijk Verkeer (WMEBV).
Alle wetten hebben tot doel een bijdrage te leveren aan een transparante, inclusieve en betrouwbare overheid; en raakt de inwoner, het bestuur en de organisatie.
Informatieveiligheid
Toenemende digitalisering maar ook de toenemende dreiging van cyberaanvallen maakt het verbeteren van de informatieveiligheid bij overheidsorganisaties steeds belangrijker. Bij informatieveiligheid gaat het om Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid van informatie. Anders gezegd; informatie moet beschikbaar, juist (dé waarheid) en alleen toegankelijk zijn voor daartoe bevoegden om er kennis van te nemen. Hierbij gaat het om techniek (ICT), processen en menselijk handelen.
In het bestuursprogramma is informatieveiligheid en digitale weerbaarheid (cybersecurity) als belangrijk thema opgenomen. We vergroten onze weerbaarheid concreet door:
- Passende maatregelen te (laten) treffen op gebied van ICT, in samenspraak met onze leveranciers;
- Versterken van bewustwording onder medewerkers, bestuur en inwoners';
- Het verder op orde brengen van processen.
- Inzicht te krijgen in de keten
We hanteren de Baseline Informatieveiligheid Overheid (BIO) als kader volgens het principe “pas toe of leg uit”. We pakken dit planmatig op, aan de hand van het gevoerde risicomanagement.
In 2024 zijn we in samenwerking met de gemeenten Emmen en Coevorden gestart met een programmatische aanpak rond het thema Informatieveiligheid. Hiermee proberen we de urgentie van het onderwerp nog verder te verhogen binnen de organisaties.
Als hoge prioriteit voor 2026 staan op de agenda:
- Het verder vergroten van de bewustwording informatieveiligheid en privacy;
- Aanpassing van het bedrijfscontinuïteitsplan op digitale dreigingen;
- Invoering NIS 2;
- Invoering BIO 2.0;
- Risicomanagement.